postman
દૂર રહેતા પ્રિયજનોની જયારે ટપાલ કે ચિઠ્ઠી આવતી ત્યારે તેને વારંવાર વાંચી ખુશ થવાનો પણ એક જમાનો હતો. આજે રસ્તે રસ્તે દેખાતા પૉસ્ટના લાલ ડબ્બા હવે શોધતા પણ ના જડે એવી સ્થિતિ આવી ગઇ છે ત્યારે તસવીરમાં દેખાતો મુંબઈનો પોસ્ટમેન આપણને હવે મેલ નહીં પણ ઇ-મેઇલ કરો એવો સંદેશ આપતો હોય એવું લાગી રહ્યું છે.. (તસવીર : જયપ્રકાશ કેળકર)
૧૫ ઓગષ્ટ અને ૨૬ જાન્યુઆરી જેવા ઘણા રાષ્ટ્રીય પર્વોમાંથી આપણી દેશપ્રેમની ભાવના ધીરે ધીરે ગાયબ થતી જાય છે. આજે આપણે ક્રિકેટ મેચ, ફિલ્મો અને તહેવારોમાં જેવો ઉત્સાહ દેખાડીએ છીએ તેવો ઉત્સાહ આપણા રાષ્ટ્રીય પર્વો ઉપર નથી દેખાડતા. આ એક સત્ય અને કડવી હકીકત છે તથા આપણી કમનસીબી પણ છે. આપણી પાસે મોબાઈલમાં બિનજરૂરી વાતો કરવા, ફેસબુક, વોટ્સઅપ જેવા સોશ્યલ મીડિયા માટે સમય હોય પણ દેશસેવાના કામ માટે કે આપણા રાષ્ટ્રીય પર્વો માટે જો આપણી પાસે સમય ના હોય કે રસ ના હોય કે તે બાબત આપણી માટે ખેદજનક પણ છે.
આપણા દેશનો ઇતિહાસ ખુમારી અને શહિદીઓથી ભરેલો છે. આપણી ભારત માતાની રક્ષા તથા દેશને આઝાદ કરાવવા માટે આપણા લીલાછમ માથાઓ વધેરાઈ ગયા અને ઘણા લોકોએ પોતાની નોકરી, વ્યવસાય, ધિકતી કમાણી અને પરિવાર છોડીને પોતાની જાતને દેશ માટે કુરબાન કરી દીધી અને એટલે જ આ આઝાદીનો અનુભવ આપણે સહુ કરી રહયા છીએ પણ જયારે આ અમુલ્ય આઝાદીનું જતન ના થાય અને આપણામાં રાષ્ટ્રપ્રેમનો અભાવ જોવા મળે ત્યારે આપણા માટે કુરબાન થયેલા આપણા દેશ શહીદોનું આ અપમાન થતું હોય તેમ નથી લાગતું..?? શું આ બધા વિરલાઓ તેના પરિવાર માટે વધારાના હતા..?? આજે આપણી પેઢીને આઝાદી તૈયાર ભાણે મળી ગઈ છે એટલા માટે તે આઝાદીની આપણને કદર નથી કરતા પણ ગુલામી, પરતંત્રતાની તકલીફ શું હોય..?? તેની આપણને કોઈને ખબર જ નથી. ફક્ત વિદેશમાં ભણવું, ડોલર – પાઉન્ડ કમાવા અને ત્યાં જ સેટલ થઇ જવું. દેશનું થવું હોય તે થાય પણ આપણું સારું થવું જોઈએ એવી આપણી વિચારસરણી ને હવે બદલવાની જરૂર છે.
આજે આપણે આઝાદીની સાચી કિંમત સમજતા નથી અને ધર્મ, રાજકારણ, જ્ઞાતિ – જાતિના નામે લડાઈ, ઝઘડા, આંદોલન કરી દેશને નુકશાન કરીએ છીએ. આપણી આવકમાંથી સરકારને પ્રમાણકતાથી ટેક્સ ભરી દેશની પ્રગતિમાં હિસ્સો આપવાને બદલે આપણે ટેક્સ ચોરી કરીએ છીએ, સરકારના લાભો ખોટી રીતે મેળવવા આપણે ઘણા કાવા દાવા પણ કરીએ છીએ, મોબાઈલ, ટીવી, ઇન્ટરનેટ જેવી ટેક્નોલોજીનો આપણે કેવો ઉપયોગ કરીએ છીએ..?? અને આપણે શું છીએ..?? આપણી ફરજો શું છે..?? તે જોવાને બદલે આપણે સરકારને અને બીજા લોકોને પણ તેની ફરજો સમજાવીએ છીએ..?? અને આવું બધું કરવા માટે જ આપણને આઝાદી મળી છે બરોબરને..??
આજે આપણો દેશ આંતરિક અને બાહ્ય જેવી ઘણી સમસ્યાઓથી પરેશાન છે તેવા સમયે આપણે દેશ માટે અને તેની પ્રગતિ અને વિકાસ થાય તે માટે વિચારવું જોઈએ. આપણા સમાજને રાષ્ટ્રપ્રેમને લગતું શિક્ષણ આપવાની જરૂરીયાત આજે વર્તાઈ રહી છે. આજે જો મહાત્મા ગાંધી સહિત આપણા વીર સપૂતોએ આપણા દેશ માટે વિચાર્યું ના હોત કે સમય ના આપ્યો હોત તો આપણી અત્યારે શું હાલત હોત..?? જો આપણી પાસે જ દેશ માટે સમય નહિ હોય તો બીજાને ને તો ક્યાંથી હોય..?? તો જયારે દેશ મુશ્કેલીમાં આવશે ત્યારે આપણને કોણ બચાવશે..?? તેવું વિચારી દેશના વિકાસને લગતી બાબતોમાં આપણે તન – મન – ધનથી લાગી જવું જોઈએ.
તો ચાલો હવે આપણે સહુ જાગ્યા ત્યારથી સવાર સમજીને જાહેરમાં જેટલી બહાદુરી દેખાડીએ છીએ તેટલી જ બહાદુરી આપણા દેશ માટે દેખાડી અને આ દેશના તમામ લોકોને આપણા પરિવારજનો સમજી અંદરો અંદર ઝઘડવાનું બંધ કરીએ તથા આપણા દેશ માટે માત્ર બોલીને જ નહિ પરંતુ સાચા અર્થમાં સમય અને શક્ય બને તેટલું યોગદાન આપીને આપણી અમુલ્ય આઝાદીનું સાચા અર્થમાં સન્માન કરીએ.. ૭૨ માં સ્વાતંત્રય પર્વની આપ સહુને ખુબ ખુબ શુભેચ્છાઓ…
જયહિન્દ..
અતુલ એન. ચોટાઈ
પત્રકાર અને લેખક
રાજકોટ – ગુજરાત
:: સંકલન ::
સોનલ જોષીપુરા
પ્રાદેશિક માહિતી કચેરી,
જયુબેલી બાગની અંદર,
રાજકોટ – ૩૬૦ ૦૦૧
વરસાદથી ઘર બગડયાનો છણકો કરતી શહેરી મહિલાને વરસાદના મહત્વની શું ખબર પડે..?? વરસાદની જરૂરિયાત તો ખેતર ખેડીને બેઠેલા ગામડાંના ખેડૂતની ધણિયાણીને પૂછો..?? એમને માટે ભગવાન પછીનું બીજું સ્થાન વરસાદનું ગણાવશે. વરસાદ પોતે જ એટલી મજેદાર વાત છે કે એના વિષે વધારે તો શું કહેવું..?? નહાવું, પલળવું, ભીંજાવું, તરબતર થવું, વરસાદમાં ભીના થવાના પણ જો આટલા પ્રકાર હોય તો વરસાદના પોતાના કેટલા પ્રકાર હશે એ જાણવાની મોજ પડશે. પરંતુ એક શરત એ છે કે આગળ વાંચતા પહેલાં વરસાદમાં નહાવું ફરજિયાત છે..!! ગુજરાતી લોકાચાર પ્રમાણે આપણા પૂર્વજોએ વરસાદના બાર પ્રકાર પાડયા છે જેમાંથી અમુક નામો લોકજીભે ચડયા છે પરંતુ અમુક નામો તો હજુ પણ અજાણ્યા જ રહી ગયા છે આજે એ તમામ વિષે થોડું જાણીએ…
વરસાદનો પહેલો પ્રકાર છે ફરફર વરસાદ: સાવ ઓછા પ્રમાણમાં જે વરસાદ આવે અને જેનાથી નજીવા ભીના થવાય એ ફરફર વરસાદ. છાંટા વરસાદ એ બીજા પ્રકારનો વરસાદ છે જે ફરફર કરતાં થોડા વધુ પ્રમાણમાં હોય. વરસાદનો ત્રીજો પ્રકાર છે ફોરાં અગાઉના બંને વરસાદ કરતાં સ્હેજ વધુ વરસાદ કે જે જમીનને ઉપરછલ્લી પલાળે તે ફોરાં વરસાદ. કરા પ્રકારના વરસાદથી પણ માણસો પરિચિત હોય જ છે. હવે આવે છે વરસાદનો એવો પ્રકાર, જેનાથી સામાન્ય માણસો બહુ જાણતા નથી, એ છે પછેડી વા વરસાદ વ્યક્તિ પાસે પછેડી (અથવા અત્યારની યુવતીઓ પાસે સ્ટોલ) હોય અને એ માથે ઢાંકવાથી પલળવામાંથી બચી જવાય એટલો વરસાદ એટલે પછેડી વા વરસાદ. એવો જ એક ઓછો જાણીતો વરસાદ છે મોલ મે ખેતર ખેડીને ખેડૂત આતુર નજરે જે વરસાદની રાહ જોતો હોય અને ધરતીને તરબતર કરી મુકે એવો મેહ એટલે મોલ મે વળી પાછા વરસાદના એક નવતર પ્રકારની વાત કરીએ ઢેફાંભાંગ વરસાદ ખેડાઇ ગયેલા ખેતરની ઢેફાંબંધ માટીને પલાળીને તેનો ગારો કે કીચડ કરી નાખે તે ઢેફાંભાંગ વરસાદ.
કુવાની સપાટી ઉંચી આવી જાય તેવો વરસાદ એટલે પણ મૂક વરસાદ અનરાધાર વરસાદ એટલે એવી રીતે એકધારો પડતો વરસાદ કે જાણે વરસાદની ધાર થતી હોય એવું લાગે અનરાધાર વરસાદની આવી વ્યાખ્યા તો તમને ખબર જ નહોતી ને..?? મુશળધાર એટલે બે કે વધુ ધારા ભેગી થઇને આખા ગામને ધમરોળે એવો ગાંડો વરસાદ, નેવાધાર વરસાદ એટલો જાણીતો છે કે એના વિષે કંઇ લખાય તો એ વરસાદનું અપમાન કર્યું ગણાશે અને અંતે હેલી એટલે ઉપરના અગિયારેય પ્રકારના વરસાદ વારાફરતી સાત દિવસ સુધી રોજ વરસતા રહે એ હેલીનો વરસાદ.. કમોસમી વરસાદને માવઠું કહેવાય, ખૂબ વરસાદને લોકબોલીમાં સૂપડાંધાર કે સાંબેલાધાર વરસાદ કહેવાય અને મચ્છરિયો વરસાદ પણ હોય જ છે ને… ટૂકમાં બારેય મેઘ ખાંગા થયા એવું કયારેક સાંભળવામાં આવે તો બાર મેઘ વળી કયા..?? એવો સવાલ ન થાય એ માટે જરા આટલું… raining types informative story by sonal joshipura information department rajkot gujarat india
Saurabh Shah – Writer
– સૌરભ શાહ
આ દુનિયામાં બેઉ પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ થતી રહેવાની. સમાજ માટે ઉપયોગી અને સમાજ માટે નિરુપયોગી. દરેકે દરેક ક્ષેત્રમાં આવું રહેવાનું. ખોરાક જરૂરી છે, જરૂરી જ નહીં અનિવાર્ય છે પણ ખોરાક બનાવી વેચવાની પ્રવૃત્તિ જેઓ કરે છે એમાંના કેટલાય ઉત્પાદકો તદ્દન બિનઉપયોગી ખોરાક-પીણાંનું ઉત્પાદન કરતા રહે છે. એમની આ પ્રવૃત્તિ એમનું કે એમના ઈન્વેસ્ટરોનું ગુજરાન ચલાવવા માટે ઉપયોગી હશે, પણ સમાજ માટે નિરુપયોગી હોય છે.
અંડરવર્લ્ડના ડૉનની પ્રવૃત્તિઓ પણ એમ તો એના અને એના ગૅન્ગસ્ટરોના ઉદરપોષણ માટે જરૂરી હોવાની પણ સમાજ માટે..?? તદ્દન હાનિકારક અને આરોગ્ય માટે બિનઉપકારક ખોરાકના ટિન અને પડીકાં-ખોખાં માટે તમે કોઈ પણ મૉલના સ્ટોરમાં આંટો મારી આવશો તો ખબર પડશે કે અન્ન જેવી જીવન જરૂરિયાતની બાબતમાં પણ કેટકેટલી નિરુપયોગી ચીજવસ્તુઓનું ઉત્પાદન થતું રહે છે. કમનસીબે, આપણામાંના કેટલાય એવાં ઉત્પાદનો ખરીદીને એને આરોગીને પોતાના હાર્ડ અર્ન્ડ મની ખર્ચીને પોતાની જ હેલ્થનું નુકસાન કરતા હોય છે.
આવું જ કપડાંની બાબતમાં.. જે પોશાક તમારું અંગ ઢાંકવા માટે, ટાઢ-તડકાથી તમારું રક્ષણ કરવા માટે અને તમારા દેખાવને ઓપ આપવા માટે બન્યા એમાં ફેશનના નામે કેવાં કેવાં કપડાં આવી ગયાં. અને તે પણ કેટલાં મોંઘાં..?? અમુક તો તમને મફત આપવામાં આવે તોય તમે ના પહેરો એવાં હોય. કપડાંની સાથે જ કેટકેટલી એસેસરીઝ તદ્દન નકામી હોવા છતાં ધૂમ વેચાતી હોય છે. ફરી એકવાર મૉલમાં આંટો મારજો એટલે ખ્યાલ આપશે કે રૂપાળી અને આકર્ષક દેખાતી આવી ચીજોમાંની નેવું ટકા તદ્દન બિનજરૂરી હોય છે છતાં એની પાછળ લોકો ધૂમ ખરચો કરતાં રહે છે.
ટીવી પર પણ ઉપયોગી અને નિરૂપયોગી પ્રવૃત્તિઓ થતી રહે છે. મનોરંજન અને માહિતીના સાધન તરીકે ટીવીની શોધ થઈ. આજની તારીખે રિયલ મનોરંજન કે હોલસમ એન્ટરટેઈન્મેન્ટ જેને કહીએ એવું ટીવી પર કેટલા ટકા..?? અને ખરેખરી, ઉપયોગી માહિતી આપતી ન્યૂઝ ચેનલો કેટલી..?? અને એમાંય ર૪ માં ના કેટલા કલાક આવી ઉપયોગી માહિતી કે અત્યંત જરૂરી સમાચારો તમને મળતા હશે..?? આવું જ પુસ્તકોની બાબતમાં… રોજ માત્ર ગુજરાતી ભાષામાં જ ડઝનબંધ પુસ્તકો પ્રગટ થતાં રહે છે. આમાંથી ખરેખર વાંચવાં કે વસાવવાં જેવાં પુસ્તકો કેટલાં..?? મોટાં શહેરોમાં રોજના થોકબંધ જાહેર કાર્યક્રમો થતા રહે છે. આમાંથી એવાં કેટલા કાર્યક્રમો જ્યાં જઈને તમે બે વાત ગાંઠે બાંધીને પાછી લાવી શકો.??
દરેકે દરેક ક્ષેત્રમાં ઉપયોગી અને નિરૂપયોગી પ્રવૃત્તિઓ થતી રહેવાની. અહીં ઉપયોગીનો મતલબ એ નથી કે સમાજના દરેકે દરેક વર્ગ માટે ઉપયોગી હોવી જોઈએ. સાહિત્યના કાર્યક્રમમાં અને ચાર્ટર્ડ અકાઉન્ટન્ટો માટે થતાં કાર્યક્રમોમાં જુદી જુદી ભીડ હોવાની અને બેઉ પ્રકારના કાર્યક્રમો સમાજના હિત માટે હોઈ શકે છે. સવાલ એ છે કે જે નિરૂપયોગી છે, જે બિનઉત્પાદક છે અને જેમાં સમયનો, સાધનોનો, પૈસાનો સંપૂર્ણ વેડફાટ છે એવી કેટલીય પ્રવૃત્તિઓ, એવાં કેટલાંય ઉત્પાદનો થતાં રહે છે. આ સંસાધનોનો ચોખ્ખો બગાડ છે. એટલું જ નહીં આ બગાડને કારણે જે સારી પ્રવૃત્તિઓ છે, જે સારાં ઉત્પાદનો છે એની પાછળ જે સમય-સાધન-પૈસા ઈન્વેસ્ટ થવાં જોઈએ તે થતાં નથી. પેલી બાજુ સંસાધનોનો જે બગાડ થાય છે તે બગાડ જો અટકાવીને આ બાજુએ વાળીએ તો આપણી પાસે વધુ સારી ખોરાકની ચીજો બનાવવા, વધુ સારાં પુસ્તકો છાપવાં, વધુ સારી ટીવી ચેનલો ચલાવવા, વધુ સારા જાહેર કાર્યક્રમો કરવા કે વધુ સારું કંઈ પણ કરવા માટે પૂરતાં સંસાધનો પ્રાપ્ત થાય.
પણ એવું થવાનું નથી.. તમે ઈચ્છા રાખો કે અંડરવર્લ્ડની પ્રવૃત્તિઓ ન થવી જોઈએ તો કંઈ એ અટકી જવાની નથી. તમારી પાસે જેમ અંડરવર્લ્ડની પ્રવૃત્તિઓમાં ન જોડાવાની વિવેકબુદ્ધિ છે એવી વિવેકબુદ્ધિ આ બધી બિનઉપયોગી પ્રવૃત્તિઓથી અને નિરૂપયોગી ઉત્પાદનોથી દૂર રહેવા માટે પણ હોવી જોઈએ. કારણ કે આપણી પાસે સમય સીમિત છે, એનર્જી અમર્યાદ નથી અને પૈસો પણ ખોટો વેડફવા માટેનો નથી. તમારો રોજનો કેટલો સમય, તમારી કેટલી શક્તિ અને તમારા કેટલા પૈસા આવી બિનજરૂરી-નિરૂપયોગી પ્રવૃત્તિઓ આવાં નકામાં ઉત્પાદનો પાછળ ખર્ચાય છે એનો હિસાબ લગાવજો આજે જ… તમને ખ્યાલ આવશે કે તમે જરાક જ સભાન થઈ જશો તો તમારાં સંસાધનો કેટલાં બચી જશે. સમય નથીની તમારી ફરિયાદ દૂર થઈ જશે. તમે હંમેશાં તાજામાજા રહેશો, નીચોવાઈ ગયેલાં ઓજસહીન નહીં રહો અને પૈસો તો તમે જોઈ શકો એ રીતે બચતો થઈ જશે.
લોકો તો નીકળી પડવાના જ છે તમારા ખિસ્સામાં હાથ નાખવા-તમને જે ચીજની જરૂર નથી એવી ચીજો તમારા ગળે પહેરાવવા. તમારે એમનાથી બચવાનું છે. એ ફરજ તમારી છે. નકામી ચીજો પાછળ તમારો પૈસો ખર્ચાય છે ત્યારે તમને કામની ચીજો ખરીદવા માટેના પૈસા ઓછા પડે છે. આવું જ સમય-શક્તિનું છે. લોકોને તો શું છે, તમને આમંત્રણ આપવાના જ છે. આ કાર્યક્રમમાં આવો અને પેલાને ત્યાં જઈએ. તમારાં સમયશક્તિ તમારે સાચવવાનાં છે. આ રીતે એને વેડફતાં રહીશું તો સમય ઓછો જ પડવાનો છે અને જિંદગી ક્યાં પૂરી થઈ જશે એની ખબર પણ નહીં પડે.
આ દુનિયામાં બેઉ છે.. કેટલુંક ઉપયોગી છે, કેટલુંક બિનઉપયોગી છે. જેમ સમાજ માટે એમ વ્યક્તિ માટે પણ સમાજ એનું ફોડી લેશે. એને જે બિનઉપયોગી લાગશે એને ક્રમશ: હટાવી દેશે. આપણે આપણું ફોડી લેવાનું છે. આપણા માટે જે જે કંઈ બિનઉપયોગી છે એને આજથી જ ધીમે ધીમે દૂર કરતાં જઈએ જેથી જે કંઈ ઉપયોગી છે તેમાં વધુ સારી રીતે તન-મન-ધન પરોવી શકીએ. આ વિચાર મને આજે જ આવ્યો અને અચાનક લાગવા માંડ્યું કે મારી પાસે હવે ખૂબ સમય છે, ખૂબ શક્તિ છે અને પૈસો..?? વેલ, પાવલીને બદલે આઠ આના છે.. (સૌજન્ય : મુંબઈ સમાચાર)
dog relation
– મિતેષ આહીર
અહીં રજુ કરેલ તસ્વીર જોઇને જ બોલી ઉઠાય કે આને કહેવાય ભરોસો.. એક જ પથારીમાં એક માણસ અને એક કુતરૂ આરામથી નીંદર માણી રહ્યા છે. આ શ્વાનને કેટલો બધો ભરોસો આ વ્યકિત ઉપર હશે કે એ મને પાટુ નહીં મારે કે હડસેલી નહીં કાઢે..?? સામે એ માણસનેય કેટલો ભરોસો હશે કે આ કુતરૂ મને કાંઇ નહીં ભલેને ભેગું સુતુ હોય…
આને કહેવાય ભરોસો, આને કહેવાય ભાઇબંધી.. આ કોઇ એકાદ દિવસનું કે ખાલી ફોટો લઇને સંતોષ માની લેવા જેવુ દ્રશ્ય નથી.. હા, ભરોસાની ભાષા વ્યકત કરતુ આ દ્રશ્ય રાજકોટ રેસકોર્સ પાસે આવેલી રાજકોટ રૂરલ પોલીસ કમિશ્નર કચેરીની ફુટપાથ ઉપર દરરોજ સવારે જોવા મળે છે…
Gujarat State
– હિમાંશુ ઉપાધ્યાય,
સહાયક માહિતી નિયામક
સંયુક્ત માહિતી નિયામકશ્રી ની કચેરી, આંબાવાડી – અમદાવાદ
ભારતના નકશામાં ગુજરાતે ૧ લી મે, ૧૯૬૦ ના દિવસે અલગ રાજ્ય તરીકે સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું, પરંતુ આ ભૂમિને ગુજરાત નામ તો ૯૦૦ વર્ષ પહેલાં મળી ચૂકયું હતું. ગુજરાત શબ્દ સોલંકી રાજાઓના સમયથી એટલે કે દસમી સદીથી પ્રચલિત થયો હતો. ગુજરાત શબ્દ મૂળ પ્રાકૃત શબ્દ ગુર્જરત્ર પરથી આવ્યો છે. ગુજરાત એટલે ગુર્જર જાતિ. ભારતના ઉત્તર વિસ્તારમાંથી નીચે ઊતરી આવી પંજાબ, રાજસ્થાન થઈ પશ્ચિમ ભારતના કેટલાક વિસ્તારોમાં ઠરીઠામ થઈ. કાળક્રમે ગુર્જરો જ્યાં વસ્યા તે વિસ્તાર ગુજરાત તરીકે ઓળખાયો.
આ ગુર્જર ધરા ઘણી પ્રાચીન સંસ્કૃતિ ધરાવે છે. ગુજરાતમાંથી લોકજીવનના જે પ્રાચીન અવશેષો મળ્યા છે તે હડપ્પા અને મોંહેજો ડેરોની સંસ્કૃતિના સમકાલીન છે. આ અવશેષો ૪૫૦૦ વર્ષ પહેલાંના છે. આ ઇતિહાસ પર નજર કરીએ તો છેલ્લાં ૨ હજાર વર્ષના સમય દરમિયાન જુદા જુદા રાજ્યકર્તાઓએ શાસન કર્યું છે. સૌ પ્રથમ રાજપૂતો, મુસ્લિમો, જૈન રાજ્યકર્તાઓ, મરાઠા તથા છેલ્લે અંગ્રેજો આવ્યા. ગુજરાત રાજ્યની રચનાની પશ્ચાદ ભૂમિકા જોઈએ તો સ્વરાજ્યની સ્થાપના સાથે સૌ પ્રથમ ગુજરાતનાં રાજ્યો, ગુજરાતના પાંચ જિલ્લાઓ સાથે મુંબઈ રાજ્યમાં ભળ્યા હતા. પરિણામે સૌરાષ્ટ્રના વિસ્તારનો એક રાજકીય એકમ બન્યો અને કચ્છને કેન્દ્રના વહીવટ નીચે કમિશનરને હસ્તક મૂકવામાં આવ્યું. ૧૯૪૭માં સ્વરાજ્ય પ્રાપ્તિના પગલે ભાષાવાર પ્રાંત રચવાની માગણી પ્રબળ બની હતી. ત્યારબાદ ૧૯૫૩માં કેન્દ્ર સરકારે જસ્ટિસ ફઝલ અલીના અધ્યક્ષપદે રાજ્ય પુન:રચનાના અર્થે ફરી પંચ નીમ્યું હતું.
આ પંચની ભલામણોના આધારે નવેમ્બર-૧૯૫૬ માં મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતના ૪૩ જિલ્લાના બનેલા દ્વિભાષી મુંબઈ રાજ્યની રચના થઈ પરંતુ ગુજરાતી ભાષા બોલનારી પ્રજાની બહુમતી ધરાવતા ગુજરાતને અલગ રાજ્યનો દરજ્જો ન મળતાં એક બાજુ અમદાવાદમાં ઈન્દુલાલ યાજ્ઞિકની આગેવાની હેઠળ મહાગુજરાતની માગણી સાથે આંદોલનો શરૂ થયાં તો બીજી તરફ મહારાષ્ટ્રમાં પણ દ્વિભાષી રાજ્યમાંથી અલગ થવાની માગ ચાલુ જ હતી. અંતે તે વખતના દ્વિભાષી મુંબઈ રાજ્યના મુખ્યપ્રધાન યશવંતરાવ ચવ્હાણના આગ્રહથી મુંબઈ રાજ્યનું વિભાજન કરવાનો કેન્દ્ર સરકારે નિર્ણય કર્યો અને ૧ લી મે, ૧૯૬૦ ના રોજ ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્ર અલગ રાજયો બન્યાં. અલગ રાજ્ય બનતાં તે સમયે જિલ્લાઓની રચના, તેનું પુનર્ગઠન સતત ચાલતું આવ્યું. તે સમયે ૧૯ જિલ્લાઓમાં રાજ્ય વહેંચાયેલું હતું. પરંતુ દિન પ્રતિદિન વધતી જતી વસતિ અને લોકોની આકાંક્ષા અને અપેક્ષાઓને અનુરૂપ વહીવટમાં વધુ સરળતા લાવવા, વિકેન્દ્રીકરણની ક્રિયા વધુ વેગવાન બનાવવા ૧૯૯૭માં બીજી ઓકટોબરે જિલ્લાઓનું પુન:ગઠન થતાં બીજા નવા ૬ જિલ્લાઓની રચના થઈ અને ત્યારબાદ તેમાં વધારો થતો ગયો અને એમ હાલ ગુજરાતમાં ૩૩ જિલ્લાઓ અસ્તિત્વમાં છે.
૧,૯૬,૦૨૪ ચો.કિ.મી.નો ભૂમિ વિસ્તાર અને ૨૧,૬૬૫ ચો.કિ.મી.નો વન વિસ્તાર ધરાવતું ગુજરાત ૧૬૦૦ કિ.મી. જેટલો લાંબો દરિયાકાંઠો પણ ધરાવે છે. ૩૩ જિલ્લા, ૨૪૯ તાલુકાઓ, ૧૮૨૫૬ ગામોમાં પથરાયેલું ગુજરાત તેની આગવી વિકાસકૂચ સાથે આગળ વધી રહ્યું છે. છ કરોડથી વધુ વસતિ ધરાવતા ગુજરાતમાં ૮૭.૨૩ ટકા પુરુષ સાક્ષરતા અને ૭૦.૭૩ ટકા સ્ત્રી સાક્ષરતાનું પ્રમાણ એ રાજ્યમાં ઉઘડેલી શિક્ષણભૂખ અને તેના પગલે રાજ્ય દ્વારા તે દિશામાં લેવાતાં પગલાંની ગવાહી પૂરે છે. ભારત સરકારના આયોજન પંચ દ્વારા દસમી પંચ વર્ષીય યોજનામાં રાજ્ય માટે વિકાસ દર નકકી કરવામાં આવે છે. આ દર છેલ્લાં પાંચથી સાત વર્ષોમાં વિભન્ન રાજ્યોએ હાંસલ કરેલ વિકાસ દર અને પ્રગતિનો ઊંડાણપૂર્વક અભ્યાસ અને સમીક્ષા કર્યા બાદ નિયત કરવામાં આવે છે. છેલ્લાં વર્ષોમાં ગુજરાતની આર્થિક પ્રગતિ ખૂબ જ ઝડપથી થઈ છે. આર્થિક નિષ્ણાતો દ્વારા નકકી કરાયેલ તમામ પાસાંઓમાં રાષ્ટ્રીય એવરેજ કરતાં ગુજરાત આગળ રહ્યું છે..
– આશુ પટેલ
હું નાનો હતો ત્યારે મારા દાદા અને પિતાજી પાસેથી ઘણી બોધકથાઓ સાંભળવા મળતી. આવી જ એક કથા વાચકો સાથે શૅર કરવી છે.. એકવાર એક વૃદ્ધા શહેરમાંથી ખરીદી કરીને આવતી હતી. તેણે તેની દીકરીના લગ્ન માટે કિંમતી સામાન ખરીદ્યો હતો, એનું પોટલું બાંધીને માથા પર ચડાવ્યું હતું. પોટલું વજનદાર હતું અને રસ્તો લાંબો હતો. માથે સૂરજ તપતો હતો. અને વૃદ્ધા સવારથી ઘરેથી નીકળી હતી એટલે તેને થાક લાગ્યો હતો. તે વૃદ્ધાનો નિયમ હતો કે તે ઘરની બહાર કશું પણ ખાતી નહોતી. તે જ્યાં દીકરીના લગ્ન માટે ખરીદી કરવા ગઈ હતી તે શહેર તેના ગામથી સારું એવું દૂર હતું. એટલે ત્યાંથી પાછા વળતા જ મોડી બપોર થઈ ગઈ હતી. તે વૃદ્ધા બપોરના તડકામાં માથે વજન ઊંચકીને ચાલી રહી હતી ત્યાં એક ઘોડેસવાર તેની બાજુમાંથી નીકળ્યો. વૃદ્ધાએ તેને જોઈને બૂમ પાડી ભાઈ આ પોટલું જરા આગળના ગામ સુધી પહોંચાડતો જઈશ..?? પેલા માણસે કહ્યું શું કામ..?? હું કંઈ નવરો છું..?? એમ કહીને તેણે ઘોડાને ભગાવી મૂક્યો.
તે માણસ થોડે આગળ ગયો પછી તેના મનમાં વિચાર આવ્યો કે ડોશીના પોટલા પરથી લાગે છે કે તેણે લગ્ન માટે ખરીદી કરી છે. લાવ પોટલું લેતો જાઉં અને રવાના થઈ જાઉં. હું તો અજાણ્યા વિસ્તારનો છું. ડોશી મને ક્યાં શોધવા આવવાની છે..?? તે પાછો વળ્યો. તેણે વૃદ્ધા પાસે જઈને કહ્યું લાવો માજી તમારું પોટલું હું લઈ જાઉં મારી ભૂલ થઈ ગઈ કે મેં તમને ના પાડી પણ પછી મને ઉપરવાળાએ કહ્યું કે તારે પોટલું લઈ જવાની ના ન પાડવી જોઈએ વૃદ્ધાએ તેને કહ્યું તું તારે જા ભાઈ.. તને જેણે કહ્યું એ મને પણ આવીને કહી ગયો કે તારે પોટલું આપવાનું નથી ઘોડેસવાર ખસિયાણો પડીને ચાલતો થયો.. સાર એ છે કે માણસનો ઈરાદો પારખતા આવડવું જોઈએ… (મુંબઈ સમાચાર માંથી સાભાર)
children in enjoy
નિર્દોષ બાળપણ અને મસ્તીથી છલોછલ છલકાતી આ તસવીર જોઈને ફિલ્મ બ્રહ્મચારીનું ચક્કે પે ચક્કા ગીત યાદ ન આવે તો જ નવાઈ… બાળપણ એ જીવનની એક એવી અવસ્થા હોય છે જેમાં નાની નાની ક્ષણોમાં મોટી મોટી ખુશીઓ સંતાઈને તમારી રાહ જોતી ઊભી જ હોય છે. નવી મુંબઈમાં એક જ સાઈકલ ટ્રિપલ સીટ પર સવારી કરવા નીકળી પડેલાં આ બાળ ગોઠિયાઓ માટે આ સાઈકલ સવારી ખુશીઓના જેકપોટથી ઓછી તો નહીં જ હોય… (તસવીર : અભય ખરાડે)
આપણો ભારત દેશ એ બિનસાંપ્રદાયિક અને કૃષિપ્રધાન દેશ છે. આપણાં દેશના વીર સપૂતોએ આપેલા મોંઘેરા બલીદાનો ને લીધે આપણે સહુ આજે સુખેથી – શાંતીથી રહી શકીએ છીએ. આઝાદી મળ્યા પછી આપણે ઘણું આગળ વધ્યા છીએ પણ આપણી વહીવટી બાબતોમાં થતી રાજકીય દખલગીરીથી આપણો ધાર્યો વિકાસ થઈ શકતો નથી. બંધારણના નિયમ મુજબ આજે આપણા દેશ તથા રાજ્યોની ઘણી મહત્વની જગ્યાઓ ઉપર લોકોના પ્રતિનિધિ વતી રાજકીય લોકોને સ્થાન આપવામાં આવતું હોય છે અને આ રીતે સ્થાન મેળવેલા મોટાભાગના આગેવાનો લોકોનું કામ ઓછું અને પોતાનું કામ વધારે કરતા હોય છે અને આ લોકોને સરકારી કામગીરીમાં પણ કાઈ ખબર પડતી હોતી નથી અને પોતાની ઓફિસ ઉપર લોકોને આ સાહેબો મળતા પણ નથી હોતા લોકોના જરૂરી કામો કરવામાં નાટક કરતા આ આગેવાનો પોતે પણ કામ કરતા નથી અને બીજાને પણ કરવા દેતા નથી હોતા વહીવટી કાર્યોમાં પોતાનું હિત સચવાય, તેનો સ્વાર્થ પૂરો થાય, તેનો અહંમ સંતોષાય તો જ લોકોના કામો થાય નહીંતર ગમે તેવા સાચા અને સારા કામોને કોઈપણ બહાના હેઠળ ટલ્લે ચડાવી દેવામાં આવતા હોય છે.
આજે આપણા દેશના સંચાલનમાં રાજકીય લોકોની ઘણી મહત્વની ભૂમિકા હોય છે. રાજકારણમાં આજે સ્વચ્છ લોકો ઘણા ઓછા જોવા મળે છે. રાજકારણમાં આગળ વધવા ખોટા સાચા કામો થતા હોય છે અને આપણે જોઈએ પણ છીએ કે રાજકીય લોકોને કોઈ નીતિ નિયમો નડતા નથી. આજ વિચારધારાથી પ્રેરાઈને અસામાજીક તત્વો રાજકારણમાં જોડાય છે. જેને લીધે આપણા દેશનો ધાર્યો વિકાસ થઇ શકતો નથી..
આપણા દેશ – રાજ્ય કે સંસ્થાના સંચાલનોમાં રાજકીય આગેવાનોની હકીકતમાં કોઈ ભૂમિકા હોતી નથી અને તેની કોઈ જરૂર પણ નથી હોતી આ બધી વ્યવસ્થાનું સુંદર સંચાલન આપણી વહીવટી પાંખ દ્વારા થતું હોય છે જો કે ઘણીવાર વહીવટી વડાઓ પણ પોતાની સલામતી અને લાભને ખાતર પોતાની આખો બંધ કરી લેતા હોય છે અને વહિવટી પાંખની પોસ્ટીંગ રાજકીય આગેવાનોની અનુકૂળતા મુજબ થતી હોય છે અને આ આગેવાનો પાછલા બારણેથી પોતાની ઈચ્છા મુજબનું શાસન ચલાવતા હોય છે. આ ઉપરાંત રાજકીય કામકાજો – વી. આઈ. પી. સરભરા જેવા કામકાજો પાછળ આપણા વહિવટી અને કુશળ લોકો રોકાયેલા જોવા મળે છે. જેને લીધે પણ લોકોના ઘણા મહત્વના કામો થતા નથી હોતા જો આપણે અને આપણા અધિકારીઓએ આવા રાજકીય આગેવાનોને કાયમી અનુકૂળ થઇ ને રહેવાનું હોય તો તે આપણી કમનસીબી પણ ગણાય છે અને આ પ્રકારની શાસન પદ્ધતિ આપણી લોકશાહીની ગરિમાને ઝાંખપ પણ લગાડે છે.
આજે આપણા દેશમાં દરેક ઠેકાણે રાજકીય દખલગીરી હવે સામાન્ય બની ગઈ છે અને હવે આ દખલગીરી જાહેર સંસ્થાઓમાં અને ખાનગી બાબતો પણ થવા લાગી છે. આપણે તનતોડ મહેનતથી ઉભી કરેલ સંસ્થાઓમાં પણ થોડાક સ્વાર્થ અને અદેખાઈ ખાતર આપણે રાજકીય આગેવાનો ને સ્થાન આપી દઈએ છીએ અને જે મોટાભાગે આપણા માટે નુકસાનકારક સાબીત થતું જોવા મળે છે. થોડા સમય પહેલા સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા વહીવટી વડાઓને રાજકીય લોકો સાથે કામ કરવા માટેની ઘણી જરૂરી સૂચનાઓ આપી હતી જે આપણા દેશના હિત માટે એક આવકારદાયક બાબત ગણી શકાય..
આજે જયારે આપણે આઝાદીની ઉજવણી કરીએ છીએ ત્યારે આપણા દેશ – સંસ્થા કે સમાજની પ્રગતી માટે રાજકીય દખલગીરીથી પણ આપણને આઝાદી મળવાની જરૂર જણાય છે. સરકાર હસ્તકની વહીવટી બાબતો માંથી રાજકીય દૂષણ કાઢવા માટે તો કદાચ બીજો આઝાદી સંગ્રામ લડવાની જરુર પડે તેમ છે પણ આપણે જાગ્યા ત્યારથી સવાર સમજી આપણા લેવલે રાજકીય લોકોને બને ત્યાં સુધી આપણા કામકાજો થી દૂર રાખવા તે જ અત્યારના સંજોગોમાં આપણું – સમાજનું અને દેશનું હિત ગણાય માટે બહુજન હિતાય, બહુજન સુખાય ની ભાવનાને ધ્યાને લઈને એક સુંદર અને સ્વચ્છ વ્યવસ્થા ઉભી કરવામાં ચાલો આપણે સહુ સાચા અર્થમાં સહભાગી બનીએ….. જયહિંદ
સહુ વાચક મિત્રો ૬૯ માં પ્રજાસતાક પર્વ ની ખુબ – ખુબ શુભેછાઓ…
– અતુલ એન. ચોટાઈ
પત્રકાર અને લેખક
રાજકોટ – ગુજરાત
Monkey in Market
સૌરાષ્ટ્રના સુપ્રસિધ્ધ જ્યોર્તિલીંગ પ્રભાસપાટણમાં (સોમનાથ) ની મુખ્ય બજારમાં શાકભાજીની માર્કેટમાં એક કપીરાજ વારંવાર મહેમાનગતી માણવા આવે છે અને શાકભાજી વેચનાર મહિલાઓની બાજુમાં બેસી જાય છે અને ખાવાની ચીજ વસ્તુ ઉપાડી જાય છે અને એક જગ્યાએ બેસીને ખાઇ લે છે. આ કપીરાજ આમ કોઇને હેરાન કરતા નથી પરંતુ અચાનક આવી જતા શાકભાજી વેચનાર મહિલાઓમાં ઘણીવાર ભય પેદા થાય છે. જો કે અમુક લોકો તેને સામેથી ખાવાનું પણ આપે છે. આમ લોકો તેને પ્રેમ પણ કરે છે જેથી આ કપીરાજ વારંવાર આ પ્રભાસપાટણની માર્કેટમાં મહેમાનગતી માણવા આવે છે. (તસ્વીર – દેવાભાઇ રાઠોડ : પ્રભાસપાટણ)
