ઋતુજન્ય રોગો સામે આયુર્વેદ ઉપચાર પધ્ધતિ રક્ષણ આપે છે..

ઋતુજન્ય રોગો સામે રક્ષણ મેળવવા તથા રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવા આયુર્વેદ ઉપચાર પધ્ધતિ સર્વોત્તમ

હાલની સ્થિતિ મુજબ મિશ્ર વાતાવરણને કારણે આપણા શરીરનાં દોષોનો કોપ થવાથી આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઘટે છે. ઋતુજન્ય રોગો સામે રક્ષણ મેળવવા તથા રોગ પ્રતિકારક શક્તિ વધારવા માટે આયુર્વેદ પધ્ધતિ સર્વોત્તમ છે તેમ જણાવીને ગુજરાત રાજ્યના આયુષ નિયામકશ્રીએ આયુર્વેદિક ઉપાયો સૂચવ્યા છે.

આયુષ નિયામકશ્રીના જણાવ્યા મુજબ ભારત વર્ષમાં છ ઋતુઓ વર્તમાન છે. આ દરેક ઋતુ એટલે ભારતીય કેલેન્ડરનો બે-બે માસનો સમયગાળો. આ દરેક ઋતુમાં આપણે આપણી આરોગ્યની જાળવણી માટે ખાન-પાન અને રહેણી – કહેણી પરિવર્તન કરવું જરૂરી છે. ઋતુ અનુસાર વાતાવરણમાં થતાં પરિવર્તનોને કારણે આપણા શરીરમાં પણ ફેરફારો થાય છે.  જયારે ઋતુ પૂર્ણ થવા જઈ રહી હોય તે સમયને બે ઋતુનો સંધિકાળ કહેવાય છે. ત્યારે થતા મિશ્ર વાતાવરણને કારણે આપણા શરીરનાં દોષો વિશેષ કરીને કફનો કોપ થવાથી આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઘટે છે. જેના પરિણામે આપણે વારંવાર એલર્જી, એલર્જીક બ્રોન્કાઇટીસ, અસ્થમા, અને ચેપી રોગો જેવાં કે ફ્લૂ , સ્વાઈન ફ્લૂ સહિતના શ્વસન માર્ગના રોગો ઉપરાંત દાદર, ખરજવું, ઓરી, અછબડાં જેવાં ચામડીના વિવિધ ઇન્ફેક્શનનો ભોગ બનવું પડે છે.

રાજ્યના આયુષ નિયામકશ્રીએ સૂચવેલા આયુર્વેદિક ઉપાયો

➢ તુલસીના બે ચમચી રસમાં બે મરીનો પાવડર નાખી સવાર સાંજ લેવું.
➢ ઔષધસિધ્ધ જલ : બે ચમચી સૂંઠને ૧૦ ગ્લાસ પાણીમાં ધીમા તાપે ઉકાળી પ ગ્લાસ રહે ત્યારે ગાળવું. જરુરીયાત મુજબ નવસેકું પીવું.
➢ ધુપન દ્રવ્ય : સલાઇ ગુગળ ૫૦ ગ્રામ, ઘોડાવજ ૧૦ ગ્રામ, સરસવ ૧૦ ગ્રામ, લીમડાના પાન ૧૦ ગ્રામ અને ગાયનું ધી ૨૦ ગ્રામ-મિશ્રણ બનાવી એક ચમચીનો ઇલેક્ટ્રીકલ ધૂપેલીયા અથવા ગાયના સૂકાયેલા છાણામાં સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્ત સમયે ધૂપ કરવો.
➢ આપણા રસોડામાં રહેલી હળદર આશરે ૩ ગ્રામ ઘીમાં શેકીને મધ સાથે ચાટણ બનાવીને ઉપયોગ કરવો.
➢ આ ઋતુમાં હરડે ચૂર્ણ-૨ ગ્રામ અને લીંડીપીપર ચૂર્ણ ૧ ગ્રામ મધ સાથે ચાટવાથી ઋતુજન્ય વિકારો સામે રક્ષણ મળે છે.
➢ આ ઉપરાંત સરકારી આયુર્વેદ દવાખાના/હોસ્પિટલમાં મળતા વિવિધ અમૃતાપેય ઉકાળાઓનું સેવન કરવાથી પણ આ પ્રકારના ઋતુજન્ય વિકારોથી બચી શકાય છે.
➢ તે જ રીતે આયુર્વેદમાં વર્ણિત શોધનકર્મ અને રસાયણ ચિકિત્સા દ્વારા પણ વિવિધ ઋતુજન્ય વિકારો સામે રક્ષણ મળે છે, ઋતુ અનુસાર આયુર્વેદનાં નિષ્ણાંત વૈદ્યની દેખરેખ હેઠળ શોધનકર્મ તરીકે વમન કરાવવાથી આ પ્રકારના રોગોથી બચી શકાય છે. તે જ રીતે રસાયણ ચિકિત્સાનો પ્રયોગ વૈદ્યની દેખરેખ હેઠળ કરી શકાય છે.
➢ આ ઋતુમાં ન્હાવા ધોવા અને પીવા માટે હુંફાળા ગરમ પાણીનો જ ઉપયોગ કરવો ઠંડા પાણીનો ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ. આ ઋતુમાં ત્વચા શુષ્ક થવાથી ત્વચાના વિવિધ ઇફેકશન થઇ શકે છે. જે માટે લીમડાના પાન, ગરમાળાના પાન, કણજીના પાન, કેસૂડાનાં ફૂલ, વગેરેનો ન્હાવાના પાણી સાથે ઉપયોગ કરી શકાય છે.
➢ આ ઉપરાંત આયુર્વેદના સદવૃત્ત મુજબ છીંક ખાતી વખતે , ઉધરસ ખાતી વખતે મોઢા આગળ હાથ કે રૂમાલ રાખવો જોઈએ.
➢ સવાર-સાંજ હળદર મીઠાવાળા ગરમ પાણીથી કોગળા કરવા જોઈએ.
➢ દહીં, છાસ, આઈસક્રીમ, શ્રીખંડ, બાસુદી જેવી ઠંડી, ગળપણ અને ચિકાશવાળી વસ્તુઓ ન ખાવી જોઈએ.
➢ ખજૂર, ધાણી, મમરા શેકેલા ચણા જેવી હળવી વસ્તુઓ ખાવી.
➢ સવાર સાંજ ગાયના ધી અથવા દિવેલના બે ટીંપા નાકમાં નાખવા.
➢ હસ્તધૂનનના સ્થાને ભારતીય સંસ્કૃતિ મુજબ નમસ્કાર કરવા.
➢ આપની નજીકનાં આયુર્વેદ દવાખાનાની મુલાકાત લઇ ઋતુચર્યા વિષે માહિતી મેળવી ઋતુજન્ય વિકારો સામે રક્ષણ તથા સારવાર મેળવવા જાહેર જનતાને અનુરોધ છે
➢  ઉકળતા પાણીમાં અજમો નાંખીને નાશ લેવો.
(માહિતી બ્યુરો – ગાંધીનગર)

જામનગરમાં આંગણવાડી ઓન વ્હીલ દ્વારા બાળકો શિક્ષણ મેળવે છે..

teaching jamngar

ભારતનું ભવિષ્ય ભારતના બાળકોના હાથમાં છે. આજના બાળકો આવતીકાલના યુવા છે અને ભારતનું યુવાધન તેના વિકાસ રથનું પૈડું છે. ત્યારે ભારતના છેવાડાના વિસ્તારનું બાળક પણ તેના ઉજ્જવળ ભવિષ્ય માટે શિક્ષણની સુવિધાઓ, આરોગ્યની સુવિધાઓ મેળવતું થાય અને બાળકને સંપૂર્ણ સર્વાંગી વિકાસ માટે દરેક સવલતો મળી રહે તે માટે ગુજરાત સરકાર સતત નવા નિર્ણયો લઇ યોજના, નવા પ્રોજેકટ દ્વારા સતત કાર્યરત રહી છે.

ગુજરાતના જામનગર જિલ્લામાં મોટી ખાવડી અને જોગવડ વિસ્તારમાં ગ્રામવિસ્તારથી દુર સતીવાડી અને રાજદૂતનગર જેવા સીમ વિસ્તારોમાં ખેત મજુરો, ખાવડીમાં રિલાયન્સ જેવા ઉદ્યોગોમાં કાર્યરત મજુરોના બાળકો પણ આ જ ભારતના ભવિષ્યનો ભાગ છે અને આ ભાગને મજબૂત કરવા માટે ગુજરાત સરકારના જામનગર ખાતેના પંચાયત વિભાગ અને રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ લિમિટેડ દ્વારા સંયુક્ત રીતે બાળકોને શિક્ષણ પૂરુ પાડવા માટે આંગણવાડી ઓન વ્હીલ મોબાઈલ આંગણવાડીના પ્રોજેક્ટનો શુભારંભ કરવામાં આવ્યો હતો. જેમાં બંને સ્થળો પરની આંગણવાડીમાં થઈ કુલ ૧૭૬ થી વધુ બાળકો હાલમાં શિક્ષણ મેળવી રહ્યા છે.

આ બાળકોને બન્ને સ્થળ પરની સૂર્યઉર્જાથી ચાલતી આંગણવાડી બસોમાં વીજળી, પંખાની સુવિધાઓ સાથે અભ્યાસ કરાવવામાં આવે છે. મહત્તમ વાલીઓએ બાળકોને ભણાવવામાં આવતું ગીત વ્હીલસઓન ધ બસ ગો રાઉન્ડ એન્ડ રાઉન્ડ સાંભળ્યું જ હશે પરંતુ આ આંગણવાડીના બાળકો તો તે બસમાં જ ખૂબ જ ઉત્સાહથી અભ્યાસ કરે છે.

આ આંગણવાડીઓમાં બાળકોને નવતર અભિગમ સાથે શિક્ષણ અને પૌષ્ટિક નાસ્તો ઉપલબ્ધ કરાવવામાં છે. અહીં અભ્યાસ કરતા દરેક બાળકની શાળા આરોગ્ય ચકાસણી અભિયાન અંતર્ગત આરોગ્ય તપાસ પણ પૂર્ણ થયેલ છે. આંગણવાડીઓમાં કાર્યરત આંગણવાડી કાર્યકરો અને શિક્ષકો બાળકોના ભવિષ્યના નિર્માણમાં માતૃ લાગણી સાથે જોડાઈ સતત સમર્પિત કાર્ય કરી રહ્યા છે.

જ્ઞાન સાથે ગમ્મત અને બાળકોને ગુડ ટચ બેડ ટચ વિશેની સમજણ પણ પૂરી પાડતા આ બહેનોની નિષ્ઠાનો પ્રતિસાદ બાળકોના ઉત્સાહ દ્વારા અહીં જોવા મળે છે. અહીં બાળકોને શાળાએ આવવાની તાલાવેલી છે, નવું શીખવાની ધગશ છે અને તે નવું જાણી વિશ્વને જણાવી પોતાના પરિવર્તિત અસ્તિત્વને દર્શાવવાની ખુશી પણ છે. બાળકોના કલરવથી ગુંજતી આ આંગણવાડી બસો બાળકોના બીજા ઘરથી ઓછી નથી અને આ માટે આ બાળકોના દરેક પરિવારજન સરકારશ્રીનો પાડ માનતા અને સંતોષ વ્યક્ત કરતા થાકતા નથી.. (માહિતી બ્યુરો – જામનગર)

એક્યુપ્રેશર વીટી દ્વારા તંદુરસ્તીની જાળવણી કરી શકાય છે..

acupressure ring – demo picture

આજના ઝડપી યુગમાં તંદુરસ્તીની જાળવણી કરવી મુશ્કેલ અને ધ્યાન ના રાખીએ તો મોંધી પણ બને છે. આજે ઘણા પ્રકારની કસરત કરવી બધા માટે સરળ પણ નથી હોતી. ત્યારે આપ ઓફીસમાં ફ્રી હોય ત્યારે કે ઘરે ટીવી જોતા કે કોઈ કામ કરતા પણ આ એક્યુપ્રેશર વીંટી દ્વારા શરીરને સ્વસ્થ રાખવા માટે કસરત કરી શકો છો.

આપણા શરીરના મોટાભાગના પોઇન્ટસ આપણા હાથ અને પગની આંગળીઓ સાથે જોડાયેલા હોય છે. આ એક્યુપ્રેશર વીંટી બન્ને હાથની દરેક આંગળીઓ ઉપર આઠ થી દશ વખત ફેરવવાની હોય છે. આપણા શરીરના આંગળીઓ સાથે જોડાયેલા જ્ઞાનતંતુઓના એક્યુપ્રેશર પોઇન્ટસને તે સક્રીય કરશે. આ રીતે આપણને તે સ્વસ્થતાનો અનુભવ કરાવશે.

આ વીંટીના ઉપયોગથી રક્તના સુક્ષ્મ પરિભ્રમણને એક્યુપ્રેશર આપી કાર્યરત કરાય છે અને દરેક પ્રકારની નાની – મોટી તકલીફમાંથી રાહતની સાથે તંદુરસ્તીની જાળવણી પણ થઇ શકે છે. આ એક્યુપ્રેશર વીંટીની કિંમત ખુબ જ મામૂલી છે. જે મેળવવા માટે આપ અમોને નીચેના કોન્ટેકના પેઇજ દ્વારા આપનું પુરૂ નામ – સરનામું – ફોન નંબર – ઇમેઇલ સહીતની વિગતો સાથે અમારો સંપર્ક કરી શકો છો..

contact us with your complete details

 

cure your health without medicine acupressure ring

મારે બીજે ક્યાં બેસવું..??

dog on car

કુતરું એક વફાદાર અને પાલતુ પ્રાણી છે. આજે વધતા જતા શહેરીકરણના વ્યાપને લીધે આ પ્રાણીની અવગણના થતી જોવા મળે છે. ઘણા લોકો તો કલર વાળી બોટલનો પ્રયોગ પણ કરતા હોય છે. જેથી કુતરાઓ ઘર કે વાહન પાસે ના આવે પણ વાસ્તવીકતા તો એ છે કે આપણે ગમે તે કરીએ પણ તે ક્યાંક તો જશે જ..!! રાજકોટના સંતકબીર રોડ ઉપર બાલકૃષ્ણ (હા બોર્ડ) કોલોનીમાં આ તમામ બાબતોને ધ્યાને લીધા વગર એક કુતરું મોજથી આ કાર ઉપર આરામ ફરમાવતું દરરોજ સવારે જોવા મળે છે.. (ફોટો સ્ટોરી : અતુલ એન.ચોટાઈ) dog on car photo story by atul n chotai rajkot gujarat india

હિન્દીનો અધિકૃત ભાષા કરતા વિશેષ દરજ્જો..

– પ્રિયદર્શી દત્તા

14 મી સપ્ટેમ્બરને હિન્દી ડે તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. વર્ષ 1949 માં બંધારણ સભાએ આ દિવસે લાંબી જોશીલી ચર્ચા પછી હિંદીની દેવનાગરી લીપીને ભારતીય સંઘની અધિકૃત ભાષા તરીકે અપનાવી હતી. બંધારણના 17 મા ભાગના અનુચ્છેદ 343 થી 351 માં આ વિષયે વાત કરવામાં આવેલી છે. અનુચ્છેદ 341 (1) માં ઘોષણા કરવામાં આવી છે કે હવે પછી ભારતીય સંઘની અધિકૃત ભાષા દેવનાગરી લીપીમાં લખાતી ભાષા હિન્દી રહેશે પરંતુ અનુચ્છેદ (2) ને આગળ વાંચતા જણાય છે કે ભારત જેવા દેશમાં કે જ્યાં વિવિધ ભાષા બોલતા લોકો વસે છે અને તેના કાયદા, નિયમો અને નિયંત્રણો અંગ્રેજી ભાષામાં આલેખાયા છે ત્યાં અધિકૃત ભાષા નક્કી કરવાનો મુદ્દો કેટલો મુશ્કેલ અને ગૂંચવાડા ધરાવતો બની રહ્યો હશે. આ બાબતને એક સમાધાન તરીકે વર્ણવીશું તો તે ઘણું ઉત્તમ ગણાશે. સર્વોચ્ચ અદાલત, હાઈકોર્ટોની તમામ કાર્યવાહી, તમામ વિધેયકોની અધિકૃત ભાષા તથા સંસદમાં અને રાજ્યોની વિધાનસભાઓમાં રજૂ કરવામાં આવતા અને પસાર કરાતા કાયદાઓ (એક સંસ્થાનવાદી ભારત તરીકે) અંગ્રેજીમાં હોવા જોઈએ તેવુ બંધારણ (58મા) ના સુધારા ધારાનો માર્ગ મોકળો થયો ત્યાં સુધી એટલે કે તા.17 ફેબ્રુઆરી, 1987 સુધી બંધારણનું (સુધારાઓને આવરી લેતું) સુધારેલું સ્વરૂપ હિંદી ભાષામાં સુધારાઓ સહિત પ્રસિધ્ધ થઈ શક્યું ન હતું. ઘણા બધા કારણોથી હિંદી ભાષાનો અધિકૃત ભાષા તરીકેનો દેખાવ ખૂબ જ ઓછો સંતોષજનક રહ્યો છે અને આથી જ 70 વર્ષ પૂરા થયા પછી સરકારમાં અંગ્રેજી ભાષાને બદલે પણ હિંદી ભાષાને કોઈપણ રીતે, ઉપયોગમાં લઈ શકાતી નથી. આપણા બંધારણના ઘડવૈયાઓએ આ કામગીરી પૂર્ણ કરવા માટે માત્ર 15 વર્ષ આપ્યા હતા. અધિકૃત ભાષા (રાજભાષા)ને કાયદા, અધિકારીઓ, ન્યાયતંત્ર અને શસ્ત્ર દળો વગેરે જેવા સરકારના વિવિધ અંગો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આમ છતાં, સરકારી સંસ્થાઓ કરતા રાષ્ટ્ર ઘણું મોટું હોય છે. મહાત્મા ગાંધીજીએ ભારતમાં જે લોક જુવાળ ઊભો કર્યો તે આ સંસ્થાઓની બહાર રહીને ઊભો કર્યો હતો. તેમની અસહકારની ચળવળ અથવા તો ગવર્નમેન્ટ ઓફ ઈન્ડિયા એક્ટ 1919 હેઠળ કોંગ્રેસ ચૂંટણીઓમાં સામેલ થાય તે સામેનો વિરોધ એ બાબત સ્પષ્ટ કરે છે કે ગાંધીજી રાષ્ટ્ર આવી સંસ્થાઓ ઉપર આધારિત હોય તેના વિરોધમાં હતા. ગાંધીજી એ બાબતે સારી રીતે જાણકાર હતા કે સંસ્થાનવાદી ભારતમાં રાજ્યના સાધનો અને કરોડો લોકોના સમુદાયની વચ્ચે કેટલી મોટી ખાઈ છે. ગાંધીજી ઈન્ડિયાને બદલે ભારતીય રાષ્ટ્રને સંબોધવાનું વધુ પસંદ કરતા હતા. આ કારણે જ ગાંધીજીએ અંગ્રેજીના બદલે લોકોની ભાષાનો ઉપયોગ કરવાનો માર્ગ અપનાવ્યો હતો.

ગાંધીજીની સ્વરાજ માટેની ઝૂંબેશમાં ભાષાનો સવાલ તેના આંતરિક હિસ્સા જેવો હતો. તે સમજતા હતા કે લોકોને સ્વરાજના મિશનમાં માત્ર તેમની પોતાની ભાષા દ્વારા જ સામેલ કરી શકાય તેમ છે. આથી ગાંધીજી 1915 માં દક્ષિણ આફ્રિકાથી પાછા આવ્યા તે પછી તેમણે હિંદી ભાષાના વધુ ઉપયોગ (અન્ય કોઈ પ્રાદેશિક ભાષાની તુલનામાં) પર ભાર મૂક્યો હતો. પ્રતાપમાં તા.28 મે, 1917ના રોજ પ્રસિધ્ધ થયેલા તેમના લેખમાં તેમણે હિંદીને રાષ્ટ્રીય ભાષા તરીકે ઓળખવાની હિમાયત કરી હતી. આ લેખમાં તેમણે જણાવ્યું હતું કે ભારતના મોટા ભાગના લોકો કે જે હિંદી કે અંગ્રેજી જાણતા નથી તેમને અંગ્રેજીની તુલનામાં હિંદી શિખવાનું વધુ આસાન બની રહેશે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે ભારતના લોકો તેમના નેશનલ બિઝનેસનું કામકાજ હિંદીમાં હાથ ધરતા નથી તે તેમની કાયરતા છે. જો ભારતવાસીઓ આ કાયરતા ત્યજી દે અને હિંદી ભાષામાં શ્રધ્ધા રાખે તો રાષ્ટ્રીય અને પ્રાદેશિક કાઉન્સિલોની કામગીરીનું પણ તે ભાષામાં સંચાલન થઈ શકે તેમ છે. આ લેખમાં ગાંધીજીએ સૌ પ્રથમવાર દક્ષિણ ભારતમાં હિંદી ભાષાના દૂતો મોકલવા માટેનો વિચાર વહેતો મૂક્યો હતો. તેમનો આ વિચાર વર્ષ 1923માં સ્થપાયેલી દક્ષિણ ભારત હિંદી પ્રચાર સભાના સ્વરૂપે આકાર પામ્યો. તા.20 ઓક્ટોબર, 1917ના દિવસે ભરૂચમાં યોજાયેલી બીજી ગુજરાત શિક્ષણ કોન્ફરન્સમાં ગાંધીજીએ જે પ્રવચન આપ્યું હતું તે ઉત્તમ પ્રકારનું હતું. આ પ્રવચનમાં તેમણે હિંદીને લોકપ્રિય બનાવવા માટેના સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીના પ્રયાસોને બિરદાવ્યા હતા.

સ્વામી દયાનંદ (1824 થી 1883) પણ ગાંધીજીની જેમ ગુજરાતમાંથી આવતા હતા. તે ધાર્મિક ચર્ચાઓ અને બોધ આપવામાં સંસ્કૃતને માધ્યમ તરીકે વાપરતા હતા. તેમણે હિમાલયમાં અને દક્ષિણ ભારતમાં દાયકાઓ સુધી જીવન પસાર કર્યું હોવા છતાં, તે દરમિયાન તેમણે હિંદી શિખવાની દરકાર રાખી ન હતી, પરંતુ વર્ષ 1873માં તેમણે જ્યારે કોલકતાની મુલાકાત લીધી ત્યારે તે બ્રહ્મોસમાજના કેશબચંદ્ર સેનના સંપર્કમાં આવ્યા હતા. સેને તેમને સંસ્કૃતના બદલે હિંદીનો ઉપયોગ કરવા અનુરોધ કર્યો હતો, જેથી મોટા લોક સમુદાય સુધી પહોંચી શકાય. રસપ્રદ બાબત એ છે કે સ્વામી દયાનંદ કે પછી કેશબ ચંદ્ર સેન બંનેમાંથી કોઈ એકની મૂળ ભાષા પણ હિંદી નહોતી. દયાનંદે આ મૈત્રીપૂર્ણ સલાહ સ્વીકારી લીધી અને ખૂબ જ ટૂંકા ગાળામાં હિંદીમાં અત્યંત પ્રભુત્વ પ્રાપ્ત કર્યું. તેમણે સત્યાર્થ પ્રકાશ (1875) નામનો મહાન ગ્રંથ હિંદીમાં લખ્યો. તેમના દ્વારા આર્ય સમાજની સ્થાપના કરવામાં આવી અને આ સંસ્થા હિંદીને લોકપ્રિય અને શક્તિશાળી ભાષા બનાવવાની કામગીરીમાં લાગી ગઈ. આ રીતે ગાંધીજીએ સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીએ જ્યાંથી હિંદી ભાષાની મશાલ છોડી હતી ત્યાંથી આગળ ધપાવી હતી. જો કે, દયાનંદનો ધ્યેય ધાર્મિક પ્રકારનો હતો અને ગાંધીજીનો ધ્યેય રાષ્ટ્રીય હતો. ગાંધીજીએ હિંદી ભાષા દ્વારા ભારતીય માનસને બ્રિટીશ ભાષાની નાગચૂડમાંથી છૂટવાના સાધન તરીકે જોઈ. ગાંધીજીના આ મિશનને દક્ષિણ ભારતમાંથી પણ ઘણા લોકોએ સ્વિકાર્યું.

જી. દુર્ગાબાઈ (1909 – 1981) કે જે છેલ્લા વર્ષોમાં બંધારણ સભાના સભ્ય બન્યા હતા. તે કાકીનાડા (આંધ્ર પ્રદેશ)માં બાલિકા હિંદી પાઠશાળા નામે લોકપ્રિય થયેલી સંસ્થા તરૂણ વયની કન્યાઓને શિક્ષણ આપવા માટે ચલાવતા હતા. બાલિકા હિંદી પાઠશાળાની મુલાકાત સી. આર. દાસ, કસ્તુરબા ગાંધી, મૌલાના શૌકતઅલી, જમનાલાલ બજાજ અને સી.એફ. એન્ડ્રુઝ જેવા મહાનુભવો પણ લઈ ચૂક્યા હતા. આ મહાનુભવો એ બાબત માની શકતા ન હતા કે હિંદી ભાષામાં સેંકડો લોકોને જ્ઞાન આપતી આ સંસ્થા એક તરૂણ કન્યા દ્વારા ચલાવવામાં આવતી હતી. પરંતુ આ દુર્ગાબાઈ બંધારણ સભા સુધી પહોંચ્યા તે સમય સુધીમાં તો દક્ષિણ ભારતમાં હિંદી ભાષા અંગેની પરિસ્થિતિ બદલાઈ ચૂકી હતી. તેમને એવું લાગ્યું કે હિંદીની તરફેણમાં જે ઈર્ષાયુક્ત પ્રચાર કરવામાં આવી રહ્યો છે તેને કારણે અન્ય લોકો હિંદી ભાષાથી વિમુખ થઈ રહ્યા છે. ખોટા માર્ગદર્શનને કારણે દેશ સેવકોએ જે હાંસલ કર્યું હતું તેની ઉપર ઈર્ષાળુ લોકોએ પાણી ફેરવી દીધું અને જોખમી પરિસ્થિતિ સર્જી. આ રીતે તેમણે તેમના તા.14 સપ્ટેમ્બર, 1949ના પ્રવચનમાં જણાવ્યું હતું કે “આ સદીના શરૂઆતના વર્ષોમાં આપણે જે રીતે હિંદી ભાષાને ઉત્સાહપૂર્વક અપનાવી તેની સામે જે આંદોલન થઈ રહ્યું છે તેનાથી મને આઘાત લાગ્યો છે…. તો શ્રીમાન, સામે પક્ષે આવા વધુ પડતા અને ખોટા પ્રકારના પ્રચારને કારણે જે લોકો હિંદી જાણતા હતા તેમનો અને જે લોકો હિંદીના ટેકેદાર હતા તેમનો સાથ ગૂમાવવો પડ્યો તે માટે આવો પ્રચાર જવાબદાર છે.” દુર્ગાબાઈના મનમાં જે દ્વિધા પ્રવર્તતી હતી અને તેમના પ્રવચનમાં વ્યક્ત થતી હતી તેવી જ દ્વિધા 70 વર્ષ પછી પણ દૂર થઈ નથી. કાયદેસરની ભાષાનો દરજ્જો માથાપર ઠોકવાના બદલે બિન હિંદી ભાષી વક્તાઓને સ્વૈચ્છિક પ્રયાસો દ્વારા હિંદી ભાષાની તરફેણમાં વાળી શકાય તેમ છે. હિંદી અને અન્ય ભાષાઓની વચ્ચે સાહિત્યીક અને સાંસ્કૃતિક પરામર્શ થતા રહેશે તો હિંદી ભાષાનો ઉદ્દેશ હલ થશે. પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના કરિશ્માને કારણે નિર્વિરોધ હિંદી ભાષા આગળ ધપી રહી છે. ઉદ્દેશ લોકો સમજે તેવી ભાષામાં મહત્તમ સમુદાય સુધી પહોંચવાનો છે. (લેખક નવી દિલ્હી સ્થિત સ્વતંત્ર સંશોધક અને કટાર લેખક છે. આ લેખમાં વ્યક્ત કરાયેલા અભિપ્રાયો તેમના અંગત છે. : પ્રેસ ઈન્ફોર્મેશન બ્યુરો – ભારત સરકાર – અમદાવાદ)

સામેવાળાનો ઈરાદો પારખતા આવડવું જોઈએ..

– આશુ પટેલ

હું નાનો હતો ત્યારે મારા દાદા અને પિતાજી પાસેથી ઘણી બોધકથાઓ સાંભળવા મળતી. આવી જ એક કથા વાચકો સાથે શૅર કરવી છે.. એકવાર એક વૃદ્ધા શહેરમાંથી ખરીદી કરીને આવતી હતી. તેણે તેની દીકરીના લગ્ન માટે કિંમતી સામાન ખરીદ્યો હતો, એનું પોટલું બાંધીને માથા પર ચડાવ્યું હતું. પોટલું વજનદાર હતું અને રસ્તો લાંબો હતો. માથે સૂરજ તપતો હતો. અને વૃદ્ધા સવારથી ઘરેથી નીકળી હતી એટલે તેને થાક લાગ્યો હતો. તે વૃદ્ધાનો નિયમ હતો કે તે ઘરની બહાર કશું પણ ખાતી નહોતી. તે જ્યાં દીકરીના લગ્ન માટે ખરીદી કરવા ગઈ હતી તે શહેર તેના ગામથી સારું એવું દૂર હતું. એટલે ત્યાંથી પાછા વળતા જ મોડી બપોર થઈ ગઈ હતી. તે વૃદ્ધા બપોરના તડકામાં માથે વજન ઊંચકીને ચાલી રહી હતી ત્યાં એક ઘોડેસવાર તેની બાજુમાંથી નીકળ્યો. વૃદ્ધાએ તેને જોઈને બૂમ પાડી ભાઈ આ પોટલું જરા આગળના ગામ સુધી પહોંચાડતો જઈશ..?? પેલા માણસે કહ્યું શું કામ..?? હું કંઈ નવરો છું..?? એમ કહીને તેણે ઘોડાને ભગાવી મૂક્યો.

તે માણસ થોડે આગળ ગયો પછી તેના મનમાં વિચાર આવ્યો કે ડોશીના પોટલા પરથી લાગે છે કે તેણે લગ્ન માટે ખરીદી કરી છે. લાવ પોટલું લેતો જાઉં અને રવાના થઈ જાઉં. હું તો અજાણ્યા વિસ્તારનો છું. ડોશી મને ક્યાં શોધવા આવવાની છે..?? તે પાછો વળ્યો. તેણે વૃદ્ધા પાસે જઈને કહ્યું લાવો માજી તમારું પોટલું હું લઈ જાઉં મારી ભૂલ થઈ ગઈ કે મેં તમને ના પાડી પણ પછી મને ઉપરવાળાએ કહ્યું કે તારે પોટલું લઈ જવાની ના ન પાડવી જોઈએ વૃદ્ધાએ તેને કહ્યું તું તારે જા ભાઈ.. તને જેણે કહ્યું એ મને પણ આવીને કહી ગયો કે તારે પોટલું આપવાનું નથી ઘોડેસવાર ખસિયાણો પડીને ચાલતો થયો.. સાર એ છે કે માણસનો ઈરાદો પારખતા આવડવું જોઈએ… (મુંબઈ સમાચાર માંથી સાભાર)

ઉપલેટાના અજીમા ૧૨૬ વર્ષની જીવન સંધ્યાએ મતદાન કરવાનો અનોખો ઉત્સાહ ધરાવે છે

ajima – upleta

:: આલેખન ::
દર્શન ત્રિવેદી
પ્રાદેશિક માહિતી કચેરી
જયુબેલી બાગની અંદર,
રાજકોટ – ૩૬૦ ૦૦૧

અરે… બાપલિયા મતદાન તો કરવું જ પડે ને.. ઉપલેટામાં રહેતા ૧૨૬ વર્ષના અજીમા ચંદ્રવાડિયાને ચૂંટણી વિશે પૂછતા આવું ઉત્સાહપૂર્વક બોલી ઉઠે. રાજશાહી અને લોકશાહી, બન્ને શાસન વ્યવસ્થા જેમના જીવનનું ભાથું છે, એવા અજીમાં મસ્તમૌલા છે. સવાસો વર્ષની આયુ હોવા છતાં તમારી સાથે ફટાફટ વાતો કરે અને પોતાના અનુભવો જણાવે. પુત્રો, પુત્રીઓ, પૌત્રો અને પૌત્રીઓ મળી ચોથી પેઢીએ ૬૫ વ્યક્તિનો નોખો નોખો પણ એક, બહોળો પરિવાર ધરાવતા અજીમાંને તેમના જન્મ વિશે પૂછતા ફટ કરતા કહે કે છપ્પનિયા દુષ્કાળ વખતે હું ૮ – ૧૨ વર્ષની હતી. વિક્રમ સંવંત ૧૯૫૬ થી અત્યારના વિક્રમ સંવંત ૨૦૭૪ સુધીની ગણતરી કરતા અજીમા સહેજે સવાસો વર્ષનું આયખુ વટાવી ચૂક્યા છે. પણ તેઓ કહે કે લાખો વર્ષની થઇ છું. તેઓ ક્યારેય દવાખાને ગયા નથી.

પોતાના બાળપણમાં જ ૫૬ નો દુષ્કાળની પીડા વેઠી ચૂકેલા અજીમાને એ કારમા દિવસો હજુ પણ યાદ છે. આમ તો તેમની મોટા ભાગની સ્મૃતિઓ વિલોપ થઇ ચૂકી છે. પણ દુષ્કાળના દિવસો અંગે પેટભરીને વાતો કરે. એ દિવસોમાં પાણીની વ્યવસ્થા, ભોજન અને કામની બાબતોએ બખુબી જણાવે. આ ઉંમરે અજીમાની આંખે સૂરજ આથમી ગયો છે. પણ તેનો અનુભવ અને શાણપણ તેમની વાતોમાં સહજે છલકાય જાય. એટલે જ તેઓ આ વખતે પણ મતદાન કરવા માટે ભારે ઉત્સાહી છે. તેઓ એક સમયે પોરબંદર રાજવીને ત્યાં કામ કરતા હતા. જેને તેઓ આજે પણ રાણા સાહેબ તરીકે યાદ કરે છે. આઝાદીના સમાચારો નિરંતર મેળવ્યા છે. એટલે તેમના માટે લોકશાહીના ઉત્સવ સમા મતદાન વખતે પોતાનો મતાધિકારનો ઉપયોગ કરવાનું ભૂલતા નથી.

ઉપલેટામાં ચાર પ્રપોત્રો સાથે રહેતા અજીમા સવાર, બપોર અને સાંજે રોટલા, રોટલી અને દૂધ જમે છે. તેમના લાંબા આયુષ્યનું રહસ્ય પૂછીએ તો તે કહે કે આ બાયુ (માતાઓ) ના આશીર્વાદ છે. તેઓ પોતાના સમયકાળ દરમિયાન દાયણ તરીકેનું કામ કરતા હતા. જટીલમાં જટીલ પ્રસુતિ સરળતાથી કરાવી દેતા. આસપાસના ગામોમાંના પરિવારો સુવાવડ સમયે અજીમાની સેવા લેતા હતા. એટલે અજીમાંને એવો દ્રઢવિશ્વાસ છે કે આ માતાઓના આશીર્વાદના કારણે તેમને દીર્ઘાયું પ્રાપ્ત થયું છે. અજીમાં સાથે વાતચીતમાં તેની સ્મૃતિમાં ખૂટતી કડી પ્રપોત્ર મારખીભાઇ જોડી આપે. આવા અજીમાં પણ લોકશાહીનો ઉત્સવ ઉત્સાહપૂર્વક મનાવવાના છે. રાજકોટ શહેર અને જિલ્લામાં આજની તારીખે ૩૭૨ શતાયુ મતદારો છે. તેમાં અજીમાં સૌથી મોટા છે. એટલે કે સમગ્ર રાજકોટના વડીલ અજીમા છે. રાજકોટ જિલ્લાના આવા વયોવૃદ્ધ મતદારો આજના યુવાપેઢી માટે પ્રેરણાદાયક બને છે.

દેશનું એકમાત્ર ભારત માતાનું મંદિર ગુજરાતમાં આવેલું છે

Bharat Mata Temple in Gujarat

ભાવનગર જિલ્લાનાં છોટે કાશી ગણાતા સિહોરથી માત્ર 15 કિલોમીટર દૂર મઢડા ગામ આવેલું છે. જ્યાં 100 કરતાંયે વધુ વર્ષો પુરાણું ભારત માતાનું મંદિર આવેલું છે. ગામ લોકોનાં જણાવ્યા પ્રમાણે સમગ્ર ભારત દેશમાં એકમાત્ર મઢડા ગામમાંજ ભારત માતાનું મંદિર આવેલું છે. કચ્છી જૈન શિવજીભાઈ દેવશીભાઈએ આ અલૌકિક અને અલભ્ય મંદિરની સ્થાપના કરી હતી. આજે ત્રીજી – ચોથી પેઢી આ મંદિરની જાળવણી અને દેખભાળ કરી રહ્યા છે. અંગ્રેજોનાં કાર્યક્રમ દરમિયાનની રાષ્ટ્રીય ભાવનાને ઉજાગર કરતું અને દશ દશકાથી વધુ જુનું ભારત માતાનું મંદિર ભાવનગર જ નહિં ગુજરાત રાજ્ય અને ભારત દેશ માટે ગૌરવ સમાન છે. એ સમયગાળામાં વણાટશાળા ચાલતી હતી. અને તેમાં ખાસ કરીને વિધવાઓને વિશેષ સ્થાન અપાતું હતું. વિધવા મહિલાઓ માટે અત્રે 18 જેટલા રૂમની પણ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. જેથી તેઓ ત્યાંજ રહી શકે. મંદિરની બીજી દિશામાં તે જમાનામાં હજારો પુસ્તકો ધરાવતી લાયબ્રેરી પણ ધમધમતી હતી. ભારતમાતા મંદિરનાં પરિસરમાં ધ્યાનમંદિર પણ બનાવાયું છે. જેનાં ભોંયરાની અંદર સાધકો સાધના કરતાં હતા.

બલુંદ આધ્યાત્મિક વ્યક્તિત્વ ધરાવતાં કચ્છી જૈન શિવજી દેવશીનાં પૌત્ર જીતુભાઈ કચ્છી જૈને જણાવ્યું હતું કે મારા દાદાએ એ સમયે રાષ્ટ્રીય ભાવનાથી પ્રેરાઈને ભારત માતાનાં મંદિરની સ્થાપના કરી હતી. તેઓ એક લેખક, કલાકાર, રાષ્ટ્રભક્ત હોવા ઉપરાંત આધ્યાત્મિક અંતરને સ્પષ્ટવક્તા પણ હતા. મઢડા ગામે ગાંધીજીની મુલાકાતો અને સામાજિક-આધ્યાત્મિક પ્રવૃત્તિઓથી ગ્રામજનોને એક તબક્કે એવું લાગતું હતું કે ગાંધીજી અહીં જ સાબરમતી આશ્રમ જેવો બીજો આશ્રમ બનાવશે. કચ્છી જૈન પરિવાર સાથે પણ ગાંધીજીને ઘનિષ્ઠ નાતો હતો. ભાવનગર સ્ટેટ દ્વારા અમુક વીઘા જમીન 99 વર્ષનાં લીઝ પર આપવામાં આવી હતી. જોકે ત્યારબાદ અહીં બોબીન ફેક્ટરી શરૂ કરવામાં આવેલ. અમારા વડીલો કહેતા હતા કે 100 વર્ષ પૂર્વે ભારત મંદિરની જાહોજલાલી અદ્દભૂત હતી શિવજી દેવશી એક સંત પુરૂષ હતા અને તેમનાં અનુયાયીયો દેશભરમાં હતા. તેઓ મંગળબાબા તરીકે ઓળખાતા હતા.

સુરતમાં કિન્નરો પારીવારિક ઝઘડાઓમાં ન્યાય અપાવે છે

third gender

સુરત શહેરમાં પારીવારિક ઝઘડાઓમાં સમાધાન કરાવીને પરીવારને તૂટતો બચાવા માટે કિન્નર સમાજ આગળ આવ્યો છે. તેમણે પોતાના જ મોબાઈલ નંબર પર હેલ્પલાઈન જેવી સેવા શરૂ કરીને અબળાને રક્ષણ આપવાનું બીડુ ઝડપ્યું છે. એક વર્ષથી શરૂ કરેલી આ સેવામાં તેમણે ઘણા પરીવારોને વિખૂટા પડતા અટકાવ્યા છે અને મહિલાઓને ન્યાય અપાવ્યો છે.

કિન્નરોએ શરૂ કરેલી હેલ્પલાઈનમાં શહેરની એક સેવાભાવી સંસ્થા લોક સમસ્યા નિદાન કેન્દ્ર પણ પોતાનુ પુરૂ યોગદાન આપી રહી છે. સુરત શહેરના સહારા દરવાજા વિસ્તારમાં આવેલા સાકાર કોમ્પ્લેક્ષમાં લોક સમસ્યા નિદાન કેન્દ્રની ઓફિસમાં સુરત શહેરનાં કિન્નર સમાજનાં ૬૦ જેટલા સભ્યોએ મહિલાઓ માટે એક હેલ્પલાઈન શરૂ કરી છે. આ કિન્નર સમાજનાં પ્રમુખ શ્વેતા કુંવરનાં મોબાઈલ નંબર ૭૩૫૯૦ ૩૭૩૬૯ –  ૯૮૭૯૪ ૪૦૯૧૯ છે. જેના ઉપર હેલ્પલાઈન શરૂ કરવામાં આવી છે. આ નંબર પર કોઈપણ મહિલા તેની સાથે થઈ રહેલા અન્યાય વિશે રજુઆત કરીને મદદ માંગી શકે છે. કોઈપણ મહિલાનો કોલ આવે પછી કિન્નરો ભેગા મળીને તે મહિલાને મળે છે અને તેને થઈ રહેલી તકલીફોનું નિરાકરણ લાવવા કોશિષ કરે છે. જો સમસ્યાનો હલ નહિ આવે તો કાનૂની સલાહ પ્રમાણે મહિલાને ન્યાય અપાવવા કોશિષ કરે છે.

સુરતનાં કિન્નર સમાજનાં સભ્યોમાં થોડા વર્ષ પહેલા વિસ્તાર માટે ઝઘડો થયો હતો. શહેરનાં અમુક વિસ્તારમાં દાપુ ઉઘરાવવાનાં મુદ્દે કિન્નર સમાજનાં બે ભાગ પડી ગયા હતા. આ ઝઘડામાં શ્વેતા કુંવર અને દીપા કુંવર નામનાં બે કિન્નરોએ ઘણુ બધુ સહન કરવાનો વારો આવ્યો હતો. ત્યારે કિન્નર સમાજનાં આ ઝઘડામાં વચ્ચે પડીને તેમની સમાધાન કરાવવા માટે કોઈ પણ આગળ આવ્યુ ન હતુ. તેમની વચ્ચે ઉભી થયેલી તકરારનુ નિરાકરણ લાવવા માટે શહેરમાંથી કોઈએ પણ તૈયારી બતાવી ન હતી. આથી કિન્નર સમાજનાં આજે પણ બે ભાગ પડેલા જોવા મળે છે. બસ આ ઝઘડામાંથી શ્વેતા કુંવરે પ્રેરણા લઈને તેમણે વિચાર્યુ કે જો કિન્નર સમાજમાં કોઈ સમધાન કરાવનાર નથી તો સમાજની મહિલાઓને શુ સ્થિતિ હશે..?? આથી સુરત શહેર અને સમાજમાં મહિલાઓની વ્હારે આવવાનુ તેમણે નક્કી કર્યુ અને પોતાના જ મોબાઈલ નંબર પરથી હેલ્પલાઈન શરૂ કરી દીધી. હેલ્પલાઈનનાં પ્રચાર માટે તેમણે પેમ્પલેટ છપાવીને શહેરનાં ખૂણે ખૂણામાં પહોંચાડ્યા છે. ઉપરાંત સમાજની તમામ મહિલાઓ સુધી તેમની હેલ્પલાઈનનો નંબર પહોંચે તે માટે તેઓ જ્યારે પણ પોતાના વિસ્તારોમાં દાપુ લેવા જાય છે ત્યારે પોતાની સેવાકિય પ્રવૃતિની પણ વાતે કરીને હેલ્પલાઈનનો પ્રચાર કરે છે. કિન્નર સમાજની આ સેવાકિય પ્રવૃતિ ખરેખર પ્રસંશનીય છે.